Ik heb een bezoek gebracht aan de TTC in Zaza. TTC staat voor Teacher Training College. Dat is de school waar alle leraren voor de lagere school worden opgeleid. In het hele land zijn er elf. Bij elk van deze elf centra heeft VSO iemand geplaatst om te zorgen voor ondersteuning. In Zaza is dat Jennifer en is afkomstig uit Canada. Ik heb haar deze week een bezoek gebracht.
Het onderwijssysteem in Rwanda ziet er als volgt uit. Als basis is er natuurlijk de lagere school. In het Engels heet dat dan Primary School en het heeft zes klassen van P1 (Primary 1) to P6 (Primary 6). Daarna komt de middelbare school en dat heet hier Secondary School. Kinderen zijn hier verplicht om negen jaar naar school te gaan. Tot S3 (Secondary 3) horen dus alle kinderen op school te zitten. Aan het eind van S3 is er een examen. De kinderen met de hoogste resultaten mogen door gaan naar de laatste drie klassen van de middelbare school. Aan het eind van S6 mogen ze wederom een examen doen en daarna kunnen ze eventueel naar hogeschool (College) of de universiteit.
De kinderen die niet tot de best scorende leerlingen bij het examen van S3 horen, mogen nog wel verder leren aan de TTC. In deze TTC zijn er drie klassen en die worden ook weer S4 tot en met S6 genoemd. Door dit bijzondere systeem krijg je dus dat de minst presterende leerlingen in de middelbare school worden opgeleid tot de leraren van de lagere school.
De TTC’s zijn verspreid over het gehele land en zijn zonder uitzondering op de meest afgelegen plaatsen. Waarschijnlijk om ervoor te zorgen om de leerlingen niet te veel bloot te stellen aan onwenselijke impulsen.
In principe zouden die kinderen van zes tot twaalf jaar op de lagere school moeten zitten en de kinderen van twaalf tot achttien op de middelbare school. In de praktijk zitten er heel vaak veel oudere leerlingen in de klas. Dat komt omdat niet alle kinderen gelijk vanaf hun zesde naar school gaan. Het niet kunnen betalen om naar school te gaan is een ander oorzaak dat leerlingen pas op latere leeftijd naar school gaan.
Het schooljaar loopt van januari tot en met december. Het eerste trimester is van januari tot april en daarop volgende vakantie valt dan samen met de herdenking van de genocide. Het tweede trimester is van april tot en met juli die worden afgesloten door drie weken vakantie in juli en augustus. Het laatste trimester is van augustus tot en met oktober. Als ik er ben worden er geen lessen meer gegeven. Op vrijdag 27 oktober is de laatste schooldag van het jaar en dan wacht nu de lange vakantie tot het volgende schooljaar dat ze halverwege januari begint.
De ondersteuning van Jennifer zou in theorie voor de leraren op deze school moeten zijn, om ze ertoe te krijgen om wat beter en interessanter onderwijs te lagen geven. Vaak bestaat het onderwijs hier nog te vaak op de wijze dat een leraar iets op het schoolbord schrijft, dat vervolgens gekopieerd wordt door de leerlingen in een schrift. Doordat ze dat gekopieerd hebben, worden ze geacht dat geleerd te hebben. In de praktijk komt het erop neer dat de leraren het te druk hebben om begeleid te worden en ook al te veel vast zitten in hun bestaande structuren. Wat er wel gebeurd is dat de meest initiatiefrijke leerlingen van de school haar weten te vinden en vragen om ondersteuning. Op deze wijze komt er toch nog iets terecht van de doelstelling van de plaatsing.
Een bijbehorende doelstelling van bij een TTC geplaatste mensen is om een zogenaamd ‘Resource Center’ op te zetten. Dit is een lokaal binnen een TTC waar het mogelijk is om op een leukere manier om te gaan met lesgeven. Het schijnt enige tijd te vergen om de directeur van de TTC te overtuigen om zijn ruimte te creëren, maar na een paar maanden heb je dan ook wat. Toen had ze nog het probleem van de sleutel van de tussenruimte. Deze was in het bezit van de bibliothecaris. Achter de tussenruimte zitten zowel de bibliotheek als het Resource Center. En als de bibliothecaris er niet was dan was de tussenruimte ook dicht en kon niemand, ook Jennifer zelf niet, bij haar eigen lokaal komen. Een tweede sleutel laten maken is een hele onderneming geweest.
De boeken die allang aanwezig zijn in de school worden onder het stof vandaan gehaald en kunnen gebruikt worden door de leerlingen. Ook op visueel gebied wordt geprobeerd om de fantasie te prikkelen. Dit gebeurt door middel van de rijstzakken (rice sacks). Bij gebrek aan papier wordt hier vaak getekend op rijstzakken. Vele voorgetekende rijstzakken zijn aangeleverd met alledaagse dingen. Jennifer heeft aan leerlingen gevraagd om ook een tekening te maken. En dan blijkt dat ze nog nooit getekend hebben. En dat ze dus gewoon angst hebben om te tekenen. Het enige waar ze dan nog toe in staat zijn is om een bestaande tekening te gaan overtrekken. Wat een verschil met de tekencultuur in ons land!
Terwijl ik door Jennifer wordt rondgeleid door het Resource Center worden we vergezeld van Jean Claude, een van de betere leerlingen van de school. Zij heeft hem een beetje onder haar hoede genomen. Het schoolgeld voor de TTC is 50.000 Frw per trimester en dan komt dus neer op 150.000 Frw per jaar. Dat kan zijn familie niet betalen en omdat hij Hutu is krijgt hij ook op geen enkele wijze steun van de regering. Dus gaat Jennifer hem financieel steunen door familie, vrienden en kennissen in Canada.
Even later komt er een andere leerling binnen die om support vraagt. Jennifer sputtert nog een beetje tegen onder het mom dat zij vorige week een afspraak hadden en dat hij toen niet was komen opdagen. Toch strijkt ze over haar hart en maakt ze een uurtje voor hem vrij. Dat geeft Jean Claude de gelegenheid om mij een rondleiding te geven over de TTC.
Op de TTC zitten zo’n 800 leerlingen, ongeveer gelijkelijk verdeeld onder meisjes en jongens. Alle leerlingen zitten intern op de school. De jongens in hun jongensbarakken en de meisjes op hun eigen afdeling. Jean Claude laat mij de ruimtes zien waar de jongens overnachten. Ze zitten met acht jongens in een kamer. Kamer is een groot woord want er zijn geen deuren, het gaat meer om afscheidingen binnen een enorme ruimte. Het is een beetje een rare tijd, want rond de school en in de slaapvertrekken hangen de leerlingen een beetje rond, in afwachting van de diploma-uitreiking en de grote vakantie. Een enkele leerling komt zojuist onder de douche vandaan en loopt nog rond in zijn blootje. Ik probeer zo veel mogelijk de andere kant op te kijken.
Jean Claude vertelt iets over de structuur van de school. Binnen S4, S5 en S6 zijn er nog weer specialisaties. Er zijn drie subklassen, namelijk die van Language, Science en Social Studies. Hij doet Language en leert er Kinyarwanda, Engels en Frans. Zij staan om vijf uur op, want ze moeten om zes uur in de kerk zitten voor een mis van een uur. Deze TTC is namelijk van katholieke signatuur. Daarna is er ontbijt in de vorm van pap en daarna beginnen de lessen. Om twaalf uur is er lunch in de eetzaal, gevolgd door de lessen in de middag. Om negen uur ’s avonds gaan de lichten uit op de slaapzalen. Ik begon me af te vragen wat er zo achter de schermen gebeurde. Al die leerlingen in de leeftijd van vijftien tot ver over de twintig opeengepakt en opgesloten op zo’n klein gebied. Dan vraag je toch om moeilijkheden?
Ondertussen heb ik een blik mogen werpen in de eetzaal, in de keuken en in een aantal klaslokalen. In deze klaslokalen werd geen les meer gegeven, maar soms zaten er nog wel een aantal leerlingen individueel te werken. Onderweg wees Jean Claude ook nog op de kantine, waar ze zo waar in de gelegenheid zijn om bier te drinken. Aan het eind van de rondleiding worden we begroet door de Deputy of Discipline. Deze nors kijkende meneer doet zijn naam alle eer aan voegt mij toe dat ik geen autorisatie had om rond te lopen op het terrein en ook geen foto’s had mogen nemen. Ik beloofde plechtig geen foto’s meer te nemen en gaf aan dat ik hier op uitnodiging van Jennifer was. Hij zei dat ik mij dan alleen maar mocht begeven in de buurt van haar Resource Center. Dat hebben we dan ook maar snel gedaan en dat kwam goed uit, want Jennifer was zojuist klaar met haar leerling. Jean Claude had duidelijk ook niet zo’n hoge pet op van de Deputy of Discipline.
Om naar buiten te komen was er ook nog een klein probleem, want de deur was op slot en de Gatekeeper was in geen velden of wegen te bekennen. De Gatekeeper is er om ervoor te zorgen dat alle leerlingen binnen het schoolterrein blijven. Alleen met een goede reden mogen ze eruit. Jennifer had het ook al menigmaal meegemaakt dat ze er niet in of uit kon komen, omdat de Gatekeeper er niet was. Zo doet het echt ook een beetje denken aan een gevangenis. En je vraagt je af waarom de boel zo achter slot en grendel moet. Want in Zaza is niets te beleven. Wat zouden ze daar voor gekkigheid kunnen uithalen? Gelukkig vinden we nog andere beambte die in het bezit is van de sleutel en bereid is om ons naar buiten te laten gaan.
