Rwanda Day 2015: Wat een belevenis!

Via de sociale media heb ik regelmatig wel iets gelezen over Rwanda Day. Dit evenement wordt jaarlijks gehouden voor Rwandezen die wonen in de diaspora. De afgelopen jaren heeft dit onder andere plaatsgevonden in Atlanta (2014), Toronto (2013), Londen (2013) en Boston (2012). Meestal zo rond 1 oktober, want dan wordt herdacht dat 1 oktober 1990 de RPF begonnen is met het invallen van Rwanda vanuit Uganda. Deze inval heeft uiteindelijk in 1994 geleid tot de val van het oude regime en het aan de macht komen van het huidige regime onder leiding van Paul Kagame.

Al die tijd heb ik gedacht dat als het evenement een keer naar Nederland zou komen, dat het dan misschien wel leuk zou zijn om daar bij te zijn. Gewoon om het mee te maken. Eind september zag ik ergens dat Rwanda Day inderdaad naar Nederland zou komen en wel op 3 oktober. Ik ben op zoek gegaan naar meer gegevens, vond een website en heb me ingeschreven. Via de mail heb ik een bevestiging gekregen dat ik me op 28 september succesvol heb aangemeld voor Rwanda Day 2015.

Op de website stond onder het hoofdstukje Programma dat dit binnenkort zou worden gecommuniceerd. Ook de plek waar het alles zou plaatsvinden zou nog worden verteld. In de week voorafgaande aan 3 oktober heb ik regelmatig de website bezocht maar de informatie leek maar niet los te komen. Op een gegeven moment kwam er wel een programma, maar dan zonder tijden. De plek bleef nog steeds een raadsel.

Dit stond er op de website:

Registration and Security Check-in
Arrival of guests
Exhibition

Lunch

Entertainment

PANEL I:
Bridging generations
This panel discussion will be an opportunity for participants to reconnect with Rwanda’s history, learn about the Rwanda of today and hear about various ways to be an integral part of shaping Rwanda’s future.

PANEL II: MEET THE LEADERS
Leaders from across key sectors in Rwanda will join this panel for an interactive discussion with participants on Rwanda’s progress and solutions to challenges ahead.

Entertainment

Igitaramo

DIRECTIONS TO THE EVENT

Location to be announced...
Rwandan Embassy in The Hague, Netherlands
Johan Van Oldenbarneveltlaan 9 B
2582 NE The Hague
Netherlands

Op 2 oktober was nog steeds niet bekend waar het zou plaatsvinden. Ook via de sociale media kon ik niet veel gewaar worden. Aal werd me op een gegeven moment wel duidelijk dat het in Amsterdam zou plaatsvinden. Ergens werd er ook een plaatje gedeeld en daar meende ik ook de RAI te herkennen. Als het voor mij als Nederlander al zo moeilijk was om te weten komen waar het was, hoe moesten Rwandezen afkomstig uit het buitenland de plek kunnen vinden? Of zou dat in de Rwandese gemeenschap ter plekke gewoon allang bekend zijn?

Op 3 oktober nog maar eens de website geraadpleegd en mijn vermoeden bleek juist. De locatie van het evenement was de RAI in Amsterdam. De tijden van het programma waren nog steeds niet ingevuld, maar aangezien het echte programma pas na de lunch zou beginnen, leek me de tijd van 12 uur in de middag een mooi moment om me aldaar te gaan melden.

Na een voorspoedige reis en een ommelandse tocht om de RAI heen kwam ik aan bij hal R. Dat bleek een enorme loods waar diverse bussen naar binnen aan het rijden waren. Ik ben ook maar naar binnen gelopen en zag bussen uit diverse landen staan, onder andere uit België, Frankrijk, Engeland en Noorwegen. Uit al deze landen zijn dus Rwandezen gekomen om speciaal voor dit evenement naar ons land te komen.

Voorbij de bussen bevond zich een enorme mensenmassa. Allemaal mensen die bezig waren om zich in aan te melden. Er stonden verschillende lange rijen. Het was onduidelijk hoe een en ander functioneerde. Iemand vroeg mij uit welk land ik kwam. Ik antwoorde dat ik uit Nederland kwam en werd vervolgens in een relatief korte rij gezet, dus dat beviel me wel. Ik stond achter een andere Nederlander, Kria, en raakte met hem aan de praat, gedurende het wachten. Kria was nog nooit in Rwanda geweest. Hij is architect en gaat binnenkort naar Rwanda om te onderzoeken of en hoe je er voor kunt zorgen dat er betere bebouwing komt voor krottenwijken. Zijn doel is om dit niet te gaan bedenken in Nederland, maar om te proberen vanuit de plaatselijke behoefte iets te gaan creëren dat echt aansluit met de wensen van de mensen. Hij wilde Rwanda Day 2015 bezoeken om een eerste indruk van Rwanda op te doen.

De inschrijving leek niet heel vlotjes te gaan. Enorme stapels badges lagen per tafeltje klaar. De voorste in een rij melde zich bij het tafeltje en vervolgens moest dan voor de desbetreffende persoon uit de enorme stapel de juiste badge worden gezocht. Dat ging tergend langzaam. Ik kreeg ook door dat inschrijving per land werd georganiseerd. Elk tafeltje stond voor een ander land. Wij stonden bijna vooraan en zagen dat wij bij het tafeltje ‘Friends of Rwanda’ stonden. Inderdaad, even later bleek dat wij niet in de juiste rij stonden. Wij moesten naar het Nederlandse tafeltje dat naast ons stond. Na nog een beetje doorvragen bleek er echter ook nog een aparte rij te zijn voor online inschrijvingen. Dus niet naar de Nederlandse tafel, maar naar de tafel met online inschrijvingen. Al met al hadden we een half uur voor niets in de rij gestaan. We begonnen een beetje te mopperen. Rwanda zegt zo’n goed georganiseerd land te zijn, maar dat is hier niet te zien.

Dus gaan Kria in ik maar in de rij staan voor online inschrijvingen. Deze was beduidend langer dan onze vorige rij, dus we hadden goed tijd om alles eens even goed op te nemen. Wat dan opvalt, is dat het ondanks de enorme rijen en de ogenschijnlijke chaos het publiek zo ontzettend rustig en beheerst blijft. Vol geduld wacht men rustig tot men aan de beurt komt. Als het een rij met Nederlanders zou zijn geweest dat was het ongeduld wel op luidruchtiger manier naar buiten gekomen.

Vlak achter ons stonden nog een Nederlandse vrouw en man. Ik meende haar te herkennen en dat klopte ook. Het was Anneke Verbraeken, een freelance journalist die regelmatig (kritisch) over Rwanda schrijft. De man bij haar was Jan, ook journalist. We raakten aan de praat. De rij was nog steeds lang, dus een beetje afleiding is nooit weg. Toen ik in 2011 in Rwanda was heeft Anneke eens een keer geciteerd uit mijn blog en sindsdien kennen wij elkaar, maar we hadden elkaar nooit ontmoet. We vertelden over en weer over waar me bezig waren. Dat ze bezig is met het schrijven van een boek en verder wist ze nog wel wat meer informatie te vertellen over de organisatie van deze dag.

Ze vertelde ons dat met opzet de locatie van het evenement zo laat wordt aangekondigd. Dat is om demonstraties zo veel mogelijk te voorkomen. Ik had inderdaad ook wel wat demonstranten verwacht, maar niet gezien. Volgens Anneke zouden die wel komen, maar pas ’s middags. Dat ze ook nog 3 andere locaties hadden afgehuurd of ieder geval besteld, om zo veel mogelijk verwarring te stichten. Dat de gemeentes Leiden en Rotterdam behoorlijk schrokken van een evenement waar 4.000 Rwandezen op af zouden komen zonder dat ze het wisten. Dat de gemeente Amsterdam gewoonweg ontkende dat er een dergelijk evenement zou plaatsvinden in hun stad.

Na anderhalf uur wachten in onze nieuwe rij waren we eindelijk aan de buurt. Ik overhandigde mijn ticket dat ik geprint had. Voor de online aanmeldingen zat men een laptop te raadplegen om deze aanmelding definitief te maken. De man achter het scherm zat maar te turen en te turen en zat verder lekker te scrollen achter zijn beeldscherm, maar verder gebeurde er niet zo veel. Na enig gedraal kreeg ik mijn formulier weer terug met de mededeling dat ik niet op de lijst sta. Verbouwereerd bleef ik zo een beetje staan om te zien wat er verder gebeurde. Ook bij Kria gebeurde precies hetzelfde en even later moesten Anneke en Jan hetzelfde lot ondergaan. Dat was een behoorlijk vreemde gang van zaken. We vroegen aan de dienstdoende mensen hoe we alsnog binnen zouden kunnen komen. Hij zei dat wij op dat moment als ongeregistreerd bekend staan en dat hij eerst alle geregistreerde mensen wilde afwerken en dan zou hij naar ons probleem gaan kijken. De rij was inmiddels flink aangegroeid, dat zou zeker nog een uur gaan duren. De volgende in de rij werd inmiddels opgezocht in de laptop. Daar stonden we dan. Wat nu!

We keken nog even bij het tafeltje voor Nederland of we daar nog zouden liggen, maar dat was niet het geval. We keken vragend naar de alle functionarissen achter de tafeltjes, maar die gaven niet thuis. Er werd wel wat gesmoesd, maar er gebeurde niets. Plotseling voegde een grote man zich bij ons. Hij hoorde ons aan en wekte de indruk dat hij ons wilde helpen. Of we even mee wilden komen. Voor de grap zei ik nog dat hij ons vast wel wilde helpen om de uitgang te vinden. De grap bleek werkelijkheid te worden. Hij had inmiddels twee van onze geprinte online inschrijvingen te pakken en leek niet zins om ze terug te geven. Al lopend naar de uitgang, tussen de rij van bussen, stortte Anneke zich op de twee formulieren en griste ze weg uit zijn handen en gaf vervolgens de mijne weer terug aan mij. Eigenlijk was het wel zinloos geworden, en dan bedoel ik dat voor beide kanten, om je druk te maken om zo’n papiertje. Doordat we niet in de lijst op de laptop stonden, waren ze waardeloos geworden.

Daar stonden we dan weer buiten met zijn vieren. Daar kregen we gezelschap van twee Vlaamse journalisten. Inmiddels begon het mij ook wel een beetje duidelijker te worden. Waarschijnlijk stonden we wel gewoon op de lijst. We zijn gewoon de toegang ontzegt. De beide journalisten zijn niet welkom en omdat Kria in ik zo langdurig met hen hebben aangepapt tijdens het lange wachten in de rij heeft men geconcludeerd dat wij bij hen hoorden. Daardoor waren wij ook niet welkom. De sfeer werd er ook niet aangenamer op. Door verschillende mensen werd ons duidelijk gemaakt dat wij niet welkom waren. Kria en ik wilden nog steeds naar binnen. Wij moesten ons dus gaan distantiëren van de journalisten om nog een kans te maken. We besloten een ommetje te maken.

Na een korte wandeling van een half uur zijn we weer naar binnen gegaan en sloten aan bij de inmiddels flink geslonken rij voor de online inschrijvingen. Wat wij vreesden gebeurde ook. Nog steeds stonden wij niet op de lijst in de laptop. Daardoor konden wij niet naar binnen. De dienstdoende functionaris beriep zich op zijn protocol. Volgens zijn protocol kon hij niemand binnenlaten die niet in het bestand op de laptop stond.

Wij schoten iemand aan van de Rwandese ambassade. Die ging weer in overleg met dienstdoende mensen die er stonden te staan. Er werd weer veel overlegd en gesmoesd, maar er gebeurde niets. We voelden ons behoorlijk machteloos. De mensen achter de tafeltjes gaven niet thuis. Er werd geen poging gedaan om ons op de een of andere manier te gaan helpen. Wij waren ook niet plan om zo maar weg te gaan. Rustig blijven staan tussen de paar mensen die er nog stonden om geholpen te worden. Laat ze zich maar ongemakkelijk voelen! Wij hebben de hele dag nog.

Het protocol voor de rest van de mensen leek ook al overboord gezet. Zo af en toe kwam er nog een bus binnen en blijkbaar was er geen badge voor deze mensen. Zij hoefden alleen maar een naam op te schrijven en konden vervolgens gewoon doorlopen.

De grote Rwandese man die ons een uur eerder uit het gebouw had gezet kwam weer bij ons staan. Dit was een heel vervelende, arrogante man. Hij begon nog maar eens te zeggen: “You’re not welcome! We don’t want you here!”. Hij begon een parabel over het feit dat je in je eigen huis ook bepaalde wie er wel of niet binnenkwam. En dat was hun huis en het mocht mij nu toch wel duidelijk zijn dat zij niet wilden dat ik op hun feestje kwam. Ondertussen raakte zijn vinger mijn schouder aan om dit nog eens te verduidelijken. Op een gegeven moment versprak hij zich tegenover Kria toen hij zei dat journalisten niet welkom waren. Wij probeerden nog duidelijk te maken dat wij geen journalisten waren, maar dat had geen succes.

Al met al was het wel een heel vervelende situatie. De mensen achter de tafeltjes probeerden ons zo goed als mogelijk is te negeren. De irritante vingerwijzer zocht ons steeds meer op met zijn priemende ogen, die niets liever wilden dan dat wij weggingen. Over deze kant van Rwanda had ik wel gehoord, maar nooit meegemaakt. Een enorme teleurstelling. Hier kwam de lelijke kant van Rwanda duidelijk naar buiten. Dit was dus de lange arm van Paul Kagame.

Maar plotseling gebeurde er iets. Een man in een lichtbruin kostuum kwam naar mij toe. Hij vroeg of ik bij Kwibuka21 was geweest. Begin april ben ik inderdaad in Den Haag geweest om te herdenken dat de genocide 21 jaar geleden heeft plaatsgevonden. Dat is Kwibuka21. Dus ik bevestigde dat. Hij zei dat hij mij herkende. Ik herkende hem niet, maar veiligheidshalve heb ik maar gezegd dat ik hem ook herkende. Vervolgens legde ik hem mijn probleem uit en vroeg hem vervolgens of hij mij kon helpen. Hij ging in overleg met allerlei mannen in blauwe pakken die bezig waren achter de tafeltjes. Zou het dan toch nog goed komen?

Er gebeurde nog iets. Ik zag een bekende die ik nog ken toen ik in Rwanda woonde. Het was Frank en die werkte toentertijd op de ambassade in Kigali. Nu werkt bij gewoon op het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook hem legden we het probleem uit met de vraag of hij ons kon helpen. Hij kon ons in ieder geval vertellen dat de man achter de laptop onze namen niet kon vinden de tweede man op de ambassade is.

De man in het lichtbruine pak kwam weer naar ons toe en zei dat het in orde zou komen. We moesten alleen ons nog even laten registreren. Dat hield in dat onze namen opgeschreven werden in een schrift. De badges waren allang op, dus dat hoefde ook niet meer. Nog steeds kwamen er mensen aan uit nieuw gearriveerde bussen en ook die gingen gewoon zonder badge naar binnen.

Uren zijn we inmiddels aan het wachten. Het was ook wel duidelijk geworden dat je je mobiele telefoon niet naar binnen mocht nemen. Ik had het kunnen weten. Als president Kagame ergens komt, dan mag dat niet. Ik heb het een keer meegemaakt dat ik een voetbalwedstrijd niet kon bijwonen als ik mijn telefoon niet achterliet. Dat was mij toen te riskant. Nu was er gelukkig nog een bewaakte garderobe, onder het parkeergedeelte van de bussen, waar wij onze spullen konden achterlaten. Wat is dat toch met het verbod op mobieltjes? Waar is men bang voor? De zaal zit voor 99% vol met aanhangers die niet anders dan positief zullen berichten over deze bijeenkomst. Daarbij kan een dergelijk mobieltje zorgen voor nog meer ondersteuning.

Snel holden we terug naar de tafeltjes, hopende dat de toegestane toezegging om naar binnen te mogen nog steeds stand hield. We moesten nog wel even wachten, want er moest nog een telefoontje gepleegd worden om er zeker van te zijn dat we erdoor mochten. Die vijf minuten wachten kon er ook nog wel bij. Twee buschauffeurs gingen ondertussen gewoon mee met de late aankomers.  Waar was het protocol gebleven?

Eindelijk kregen we het groene licht. Nog even in de rij voor de controle op mobieltjes of nog iets ergers. Daar liepen wij dan over een lange gang naar het evenement waar we voor gekomen waren: Rwanda Day 2015. Het heeft meer dan vier uur geduurd om binnen te komen, maar dan heb je ook wat!

De grote hal was door middel van een gordijn in twee gedeeltes verdeeld. Rechts een podium met enorm veel zitplaatsen. Links het meer informele gedeelte met verschillende statafels en gelegenheid om drinken en eten te kopen. In het rechtergedeelte was het programma in volle gang met ongetwijfeld heel interessante sprekers. Dat konden we helaas niet volgen omdat de voertaal Kinyarwanda was.

Al snel liepen we Frank weer tegen het lijf en we raakten aan de praat. Eerst moesten we allemaal even ons hart luchten over de wijze hoe we naar binnen zijn gekomen. Frank had geen goed woord over voor de tweede medewerker van de ambassade. Die had hem wel doorgelaten, maar vergeten erbij te vermelden dat mobiele telefoons niet werden toegelaten. Daarom moest hij weer helemaal terug naar de garderobe om vervolgens weer te worden toegelaten. Vergelijken met onze problemen stelde dit nauwelijks iets voor, zeker gezien het feit dat ik gezien had dat hij via de rij voor belangrijke personen veel sneller door de fysieke controle was heengegaan.

We raakten nog meer aan de klets. We hadden net ruim vier uur wachten doorstaan. Zonder eten en zonder drinken. Dus dat vroeg om wat mentale ondersteuning in de vorm van een glas bier. We kwamen zo ook heel wat meer te weten over het bezoek. Over de verdere invulling van het programma van Paul Kagame. Frank had een en ander begeleid vanuit Buitenlandse Zaken. Kagame is zaterdagochtend ontvangen door Ploumen. Vervolgens door naar een hotel in Amsterdam om van daaruit naar dit evenement te komen. Op zondag een bedrijvenbezoek. Op maandag op bezoek bij Koning Willem Alexander en Koningin Maxima (drie kwartier) en aansluitend nog drie kwartier alleen met Maxima over microkrediet. Daarna een diner waar ook een delegatie van Nederlandse en Rwandese bedrijven zullen aanschuiven. Op dinsdag nog een gesprek met minister Koenders en dan door huis. Er staat geen ontmoeting met premier Rutte gepland.

Het werd vijf uur en er kwamen dames aan om iedereen in de informele zaal te verwittigen dat Paul Kagame er aan stond te komen. Of we naar het officiële gedeelte wilden gaan. Dat wilden we wel, maar niet zonder een nieuw biertje. Wat we zagen was een keur aan Rwandese artiesten, maar nog geen Kagame. Ach ja, maakt niet uit, de muziek, het bier en de verhalen waren goed, dus we vermaakten ons prima. We stonden lekker achterin de zaal en konden alles goed overzien.

Frank heeft wel een zwak voor Rwanda maar ook kritiek. Het grootste kritiekpunt hield toch wel het nakomen van afspraken in. Niet op tijd komen bij gemaakte afspraken. Niet leveren wat is afgesproken. Voor het diner op maandagavond was de Rwandese delegatie gevraagd om de namen van tien bedrijven aan te leveren, zodat ze gematcht konden worden met Nederlandse counterparts. Die lijst kwam dus niet. Dat klonk wel heel bekend. Het lijkt erop dat Rwanda zo heel erg goed bezig is, maar ondertussen valt dat ook wel een beetje tegen.

Na zessen hield de muziek op. Niet lang daarna werden we gevraagd om te gaan zitten. Dit was het moment van de waarheid. Paul Kagame zou nu toch echt komen. En ja, hoor daar was hij. Als een popster werd hij onthaald. Luid en massaal toegejuicht door menigte. Ik had ook niet anders verwacht.

Paul Kagame ging op het podium zitten, geflankeerd door een man en een vrouw. Eerst de vrouw met een heel verhaal en vervolgens kwam de man aan het woord. Dit was de Rwandese ambassadeur in Nederland en hij kondigde al snel de president aan.

Paul Kagame nam het woord en heeft dat vervolgens drie kwartier volgehouden. De gehele toespraak was in het Kinyarwanda. Dat was dus voor ons niet goed te volgen. Het begin was een beetje lauwtjes. Wat beschaafd applaus als het publiek het er mee eens was. Maar gaandeweg werd het wel veel levendiger, met klaarblijkelijk ook grapjes, gezien de lachsalvo’s. De man die naast mij zat was ook zeer enthousiast met zijn instemmend klappen en lachen op zijn tijd. Ik keek een paar keer naar hem en dat was waarschijnlijk het teken voor hem om een en ander te gaan vertalen. Zijn naam was Fred en hij was uit Engeland gekomen.

De redevoering zat natuurlijk vol met algemeenheden. Het begint er natuurlijk mee dat Kagame verwacht dat Rwandezen hard gaan werken en dat ze alleen succes kunnen hebben door hard te werken. Men moet niet de hand ophouden met de verwachting dat men dan wel betaald zal krijgen. Dit staat wel een schril contrast wat we van Frank te horen hadden gekregen. Heel vaak hadden mensen met niet meer dan een idee aangeklopt bij de Nederlandse ambassade in de verwachting, dat dat meteen gehonoreerd zou worden met een financiële bijdrage. Net of ze geen idee hadden hoe de wereld in elkaar zat. En hoe vaak hij geen bijeenkomst heeft bijgewoond waarbij de deelnemers eigenlijk alleen maar interesse hebben in het incasseren van hun ‘transportation fee’. Dat laatste heb ik ook vaak genoeg meegemaakt. Tussen woord en daad zit hier dus nog een heel groot verschil.

Verder werden de mensen in de diaspora aangemoedigd om terug te keren naar Rwanda om te kijken naar de vorderingen van het land en waar mogelijk daaraan bij te dragen. En ze moesten vooral het goede voorbeeld geven om aan de rest van de wereld te laten zien dat ze trots mogen zijn op Rwanda.

Inmiddels was het ruim na zeven uur geworden en was de tijd voor Q&A (Vragen en antwoorden). Frank werd al ongeduldig, want het protocol werd gruwelijk overschreden. Volgens het draaiboek zou Kagame op dit evenement zijn van 17.00 tot 19.00. Om acht uur werd hij al weer verwacht in zijn hotel in Den Haag. Protocol is er natuurlijk om aan te houden als het uitkomt, als het niet uitkomt, hoeft het natuurlijk niet.

Er kwamen niet zo veel vragen bij Q&A, eerder mededelingen en statements. Het begon met een Fransman die uitgebreid het woord nam voor zijn project met als gevolg dat hij op een gegeven moment maar hardhandig de mond is gesnoerd. Hij werd gevolg door andere niet-vragenstellers die of een loftuiting richting president en Rwanda uiten of hun eigen project gingen toelichten.

Het werd pas concreet bij een vraag van studenten uit Denemarken die vroegen waarom zijn hun studietoelage niet hadden ontvangen. Kagame haalde gelijk de Minister van Onderwijs erbij met de vraag waarom dat niet was gebeurd. Deze stamelde wat en dat lokte een opmerking van de president uit met de volgende strekking: “Wat is er zo moeilijk aan om voor de betaling te zorgen? Gewoon een cheque uitschrijven.” De minister bleef met zijn mond vol tanden staan. Het publiek vond het prachtig. Even later kwamen er ook nog studenten uit Kaiserslautern aan het woord die met een hele bus waren afgereisd. Zij waren vol lof en zeiden dat ze wel hun studietoelage hadden ontvangen. Klaarblijkelijk zijn er heel wat Rwandese studenten die met hulp van de Rwandese overheid studeren aan Europese universiteiten. Ik ben wel benieuwd aan wat voor criteria je moet voldoen om hiervoor in aanmerking te komen.

Een andere vraag ging over het feit dat de internetverbindingen in Rwanda zo duur zijn. In Zuid-Afrika was het tien keer zo goedkoop en in de Verenigde Staten zelfs honderd keer zo goedkoop. De Minister van ICT werd ter verantwoording geroepen. Hij had het over een plan om subsidie te verstrekken voor goedkoper internet. Hierop reageerde Kagame als volgt: “Waarom is dat plan nog niet uitgevoerd?.” Wederom een stamelende minister en wederom smulde het publiek. Ik vroeg aan Fred of alle ministers hier nu aanwezig waren. Dat bevestigde hij.

Er kwamen ook vragen in het Frans. Die vielen niet in goede aarde en werden vaak heel snel afgekapt. Een keer werd het in het Kinyarwanda afgedaan met de opmerking van Kagame dat zijn Frans niet zo goed was en dat hij het alleen in de ochtend sprak. Met een kwinkslag was deze vraag dus afgehandeld onder luid gelach.

Een vragensteller begon met het prijzen van de resultaten die bereikt zijn door Rwanda. Hij vroeg zich af of Rwanda bereid was om hun model te exporteren naar andere landen, zoals Burundi, Sudan en Ivoorkust. Daar stond de president wel open voor, maar toch had hij ook een kanttekening: “You can send a message, but if the receiver is not open for this message, it has no use.” Daar heeft Kagame natuurlijk een mooi punt. Je kunt nog zo mooi je (ontwikkelings-) hulp aanbieden, als er geen behoefte aan is, dan is het zinloos.

Het moet haast al negen uur zijn geweest als Paul Kagame zegt dat mooi is geweest. Er stonden nog zo veel mensen in de zaal die een vraag wilden stellen, dat we nog wel tot middernacht hadden kunnen doorgaan. Dus het was ook wel mooi geweest.

Door het middenpad liep hij weer naar buiten, omringd voor beveiligers. Kria en ik stonden vooraan. Toen hij voorbij kwam stak ik mijn hand uit, maar deze werd hardhandig door een beveiliger aan de kant geduwd. Kria zag zijn kans schoon en kon nog net een weliswaar slap handje van de president krijgen.

Het programma was afgelopen. Nog een laatste biertje en nog even een blik op de Exhibition in een aanpalende ruimte. Daar presenteerden verschillende Rwandese bedrijven zich met mooie folders. De aanwezige doelgroep in de diaspora is natuurlijk best wel bemiddeld, dus die zijn misschien wel te verleiden om een mooi nieuw appartement in Kigali te gaan kopen of anderszins geneigd zullen zijn om iets te gaan investeren in dat land.

Tijdens het gehele verblijf in de beide zalen was de sfeer uitstekend. Het was ontspannen en ik absoluut niet het gevoel dat wij als buitenstaanders werden bekeken. De sfeer was goed. Men liet zich het bier en de sterke drank, vooral de mannen dan, goed smaken. Wij spraken nog diverse mensen afkomstig uit verschillende landen. Hier was het veel beter dan een paar uur geleden toen we niet echt vriendelijk werden behandeld in de ontvangsthal.

Om tien uur vonden we het mooi geweest. Nog een paar laatste gesprekken en toen was het tijd om met de trein weer huiswaarts te gaan. Het was een bijzondere dag geweest. En met welke gevoelens worden deze dag nu afgesloten.

Het programma was afgelopen. Nog een laatste biertje en nog even een blik op de Exhibition in een aanpalende ruimte. Daar presenteerden verschillende Rwandese bedrijven zich met mooie folders. De aanwezige doelgroep in de diaspora is natuurlijk best wel bemiddeld, dus die zijn misschien wel te verleiden om een mooi nieuw appartement in Kigali te gaan kopen of anderszins geneigd zullen zijn om iets te gaan investeren in dat land.

Tijdens het gehele verblijf in de beide zalen was de sfeer uitstekend. Het was ontspannen en ik absoluut niet het gevoel dat wij als buitenstaanders werden bekeken. De sfeer was goed. Men liet zich het bier en de sterke drank, vooral de mannen dan, goed smaken. Wij spraken nog diverse mensen afkomstig uit verschillende landen. Hier was het veel beter dan een paar uur geleden toen we niet echt vriendelijk werden behandeld in de ontvangsthal.

Om tien uur vonden we het mooi geweest. Nog een paar laatste gesprekken en toen was het tijd om met de trein weer huiswaarts te gaan. Het was een bijzondere dag geweest. En met welke gevoelens worden deze dag nu afgesloten?

In de eerste plaats is het heel onplezierig geweest om nu eens echt in aanraking te zijn gekomen met de lelijke kant van Rwanda. Op grond van een onterechte aanname wordt je in de hoek gezet. Het zou Rwanda sieren als het hier zich wat volwassener zou gedragen. Het is zo zonde dat de eerste indruk voor Kria zo negatief is geweest. Hij is bereid om te investeren in Rwanda en in het eerste contact wordt hardhandig de deur voor hem dichtgesmeten. Gelukkig is het daarna nog goed gekomen, maar het had ook anders kunnen aflopen.

Maar ik ben ook blij dat er een ander Rwanda is. Dat er een man in een lichtbruin pak opstaat en voor je opkomt en ervoor zorgt dat je toch kunt binnenkomen. Dat is er gelukkig ook. En dat laat ook maar weer het belang van connecties zien. Met de goede connecties kun je nog een heel eind komen. Maar ook dat er spontaan iemand voor je gaat vertalen. En het is fijn dat er gelegenheid is voor ontmoetingen met interessante en geïnteresseerde bezoekers. Maar vooral de man in het lichtbruine pak. Dat is mijn held!