Europese verkiezingen

De gemeenteraadsverkiezingen waren nog maar net achter de rug of de volgende uitnodiging was al weer binnen. Voor de Europese verkiezingen was ik ingedeeld als vierde lid van het stembureau 110. Als vierde lid van het stembureau wordt van je verwacht om aanwezig te zijn van zeven uur in de ochtend tot twee uur in de middag. Als bonus word je dan om negen uur ’s avonds weer terug verwacht voor het tellen van de stemmen.

Stembureau 110 is mijn eigen stembureau, dus het is lekker dicht bij huis. Om echt in aanmerking te komen om zitting te nemen in het stembureau moest ik nog wel even een aanvullende digitale toets doen. Omdat er bij de Europese verkiezingen sommige dingen anders zijn dan de gemeenteraadsverkiezingen was dat noodzakelijk. Op de een of andere manier vond ik deze aanvullende toets moeilijker dan die voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ik vond het aantal fouten persoonlijk een tegenvaller, maar de gemeente Utrecht vond het goed genoeg, dus ik was geslaagd.

Zo’n twee weken voor de verkiezingen kreeg ik nog een brief in huis met een belangrijke mededeling met de volgende inhoud: “Voor de verkiezingen van het Europees parlement geldt een geheimhoudingsplicht. U mag op geen enkele wijze de uitslag bekend maken.”  Het leek erop dat de paniek behoorlijk was toegeslagen. Verderop in de brief werd wel gezegd dat burgers wel welkom zijn om te observeren bij het tellen van de stemmen en dat de voorzitter de uitslag dient voor te lezen als er burgers zijn. Dit alles bij elkaar laat wel zien dat er iets wringt bij dit geheel. Het is tegelijk geheim en openbaar.

Om zeven uur ’s ochtends was ik present aan de Verlengde Hoogravenseweg 150. Er was niemand aanwezig en de deur was dicht. Na drie minuten kwam er gelukkig nog iemand aanzetten. Zijn naam was Jasper en hij was de voorzitter. Hij had ook verwacht dat het open zou zijn, dus dat viel wel even tegen. Jasper zei dat de beheerder mogelijk nog wel zou komen opdagen. Toen dit na een minuut of tien nog niet was gebeurd heeft hij naar de gemeente Utrecht gebeld. Die zouden iemand sturen. Gelukkig duurde dat niet al te lang en in de tussentijd waren de overige twee stembureauleden, Dirk en Gerda, ook gearriveerd. Zij hadden zich in eerste instantie bij het verkeerde stembureau vervoegd.

Inmiddels was het al tien voor half acht. Het inrichten van het stembureau ging echter behoorlijk snel. De potloden moesten in de stemhokjes worden gelegd. Het eerst pak stembiljetten op tafel. De stembus moest worden vergrendeld. Voordat deze werd vergrendeld heb Ik nog even gecontroleerd of deze leeg was en het was zo. Om half acht waren we klaar voor de eerste kiezer en die kwam dan ook al snel opdagen.

Voor vier personen zijn er drie taken, dus om de zoveel tijd is er pauze. Mijn eerste taak was het controleren of de potentiële stemmer vermeld stond op de lijst ‘Uittreksel register ongeldige stempassen’. Hierop staan mensen die zijn overleden of die hun stempas hebben verloren en inmiddels een nieuwe hebben gekregen. Op de lijst voor stembureau 110 stonden maar liefst twee personen, dus dat was weer een hele taak. Het ging deze keer anders dan de vorige keer, de voorzitter las het nummer voor en ik moest zeggen of deze niet op de lijst vermeld stond. De eerste keren zei ik nog “nee”, maar dat klonk zo negatief in de ogen van de voorzitter, dus het werd daarna “akkoord”. Was wel een goed punt van de voorzitter.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen zetten we een opeenvolgend nummer op de stempassen en de in volmacht gegeven stempassen. Op deze wijze was goed bij te houden hoeveel mensen er hadden gestemd. De voorzitter vond dat niet nodig, maar ik heb niet geluisterd. Ik begon gewoon begonnen met het nummeren van de stempassen. Uiteindelijk toch wel handig, want dan had je gedurende de gehele dag wel een beetje inzicht in de opkomst.

De voorzitter zat in het midden. Hij begon met de meest interessante taak van het geheel, namelijk het vaststellen of er ook werkelijk gestemd mocht worden. Dat betekende het innen van de stempas en het identificatiedocument, vervolgens het voorlezen van het nummer en daarna om te kijken of de gegevens van de stempas overeenstemden met het paspoort, rijbewijs of de identiteitskaart. Als alles goed was werd het identificatiedocument weer teruggegeven en het stembiljet uitgereikt.

Bij een volmacht moest goed gecontroleerd worden of deze correct was ingevuld. Een enkele keer was de volmacht nog niet getekend door diegene die de stem moest uitbrengen. Die krabbel zou in principe heel snel worden gezet, maar de voorzitter was streng. Volgens hem moest de kiezer zich buiten het lokaal gaan begeven om daar de handtekening te zetten en daarna weer terug te keren in het lokaal om het stembiljet in ontvangst te nemen. Leek me een beetje omslachtig en onnodig. Ik vroeg hem wat de consequenties zouden zijn als iemand toch terplekke zijn handtekening zou zetten. Het antwoord was simpel. Er zouden geen consequenties aan worden verbonden.

Links van de voorzitter zat Dirk. Zijn taak was om te controleren of de stembiljetten correct in de stembus werden gegooid en of er geen gekke dingen gebeurden in de stemhokjes. In het begin had hij ook nog de taak om de stembiljetten uit te reiken, maar dat vond de voorzitter na een halfuurtje geen goed idee. Hij vond dat het uitreiken van de stembiljetten afleidde van de taak op het toezicht op de stembus. De voorzitter nam vanaf dat moment ook de taak op zich om de stembiljetten uit te reiken. Morrend schikte Dirk zich in zijn rol.

Nadat de eerste drukte voorbij was het tijd om te rouleren. Tot nu toe was de belangrijkste bijdrage van Gerda het koffiezetten geweest, maar nu mocht ze ook echt wat doen. Ze kwam op mijn plek te zitten. Ik schoof door naar de plek in het midden en Jasper ging toezicht houden op de stembus. In de loop van de ochtend is er verder door gerouleerd.

In mijn pauze heb ik de gelegenheid genomen om zelf maar te gaan stemmen. Dat viel nog niet mee. Met de acht gevestigde partijen die al zitting hadden in het Europees Parlement heb ik niet zo veel, dus dat was geen optie. Onder de andere partijen zaten een heleboel rare partijtjes, die zo raar overkwamen, dat hierop stemmen ook niet zeer aanlokkelijk was. Uiteindelijk ontdekte ik bij de Partij voor de Dieren onder nummer 22 mijn favoriete schrijver van weleer: Maarten Biesheuvel. In een ver verleden heb ik vele boeken van hem gelezen en dat leek me wel een goede reden op hem te gaan stemmen. Ik dagdroomde ervan dat hij met voorkeurstemmen gekozen zou worden. Dat zou wel een ramp voor hem moeten zijn, om daadwerkelijk zitting te moeten gaan nemen in het Europees parlement.

Gedurende mijn termijn in het stembureau is er tot twee uur echt niets bijzonders gebeurd. Het meest bijzondere was dat twee mensen het identiteitsbewijs van de volmachtgever niet bij zich hadden. De oplossing was heel simpel, ze gingen even naar huis om deze op te halen. Binnen vijf minuten stonden ze weer binnen. Stembureau 110 is een heel blanke wijk en er is dan ook bijna geen allochtone stemmer komen opdagen. Om twee uur hadden er in totaal 313 gestemd en was het tijd om mijn stokje over te dragen aan mijn opvolger; het vijfde lid van het stembureau.

Om iets voor negen uur was ik weer present voor het tellen. Om negen uur heb ik nog buiten gekeken of er mensen aankwamen om ze te manen, maar nee, niemand te zien. Om 21.02 kwam er toch nog iemand aan en om 21.05 nog drie. Helaas, al deze mensen waren te laat en konden niet meer stemmen.

Het tellen van de stemmen kon begonnen. Voordat het tellen zou kunnen beginnen moest eerst de opkomst worden vastgesteld. In stembureau 110 waren 755 gewone stemmen, 94 gewone onderhandse volmachten en nog 2 volmachtpassen. Deze laatste betreffen schriftelijke volmachten die zijn aangevraagd bij de gemeente. In totaal is er voor 851 mensen gestemd. In de periode tussen twee en negen zijn er 538 stemmen uitgebracht, veel meer dan in de ochtendperiode. Je kunt dus beter zitting hebben in de tweede periode dan de tweede, want dan heb je het tenminste een beetje druk.

De stembus werd geleegd en alle stembiljetten kwamen op de vloer terecht. We zouden met zes tellers zijn, de vijf mensen die zitting hadden in het stembureau en een extra teller van de gemeente. Deze had opgebeld dat deze wat later zou zijn, dus we begonnen met vijf. Onze eerste taak was om alle biljetten uit te vouwen en op een stapel te leggen. Klinkt eenvoudig, maar het neemt al gauw een halfuur in beslag. Ook niet de meeste enerverende taak, dus ik kon me wel voorstellen dat de man van de gemeente het een goed idee vond om wat later te verschijnen. We waren bijna klaar met uitvouwen, of toen kwam hij binnen. Goede timing!

Daarna werden alle stembiljetten op drie grote stapels gelegd met ieder twee mensen bij een stapel. De taak van de eerste was om een biljet op te pakken, het lijstnummer duidelijk te roepen en te overhandigen aan de tweede. Deze tweede moest controleren of het opgenoemde nummer correct was en als dat zo was dan werd deze op de stapel bij het desbetreffende nummer neergelegd.

Het ging er allemaal zeer ordentelijk en rustig aan toe. Veel rustiger dan bij de gemeenteraadsverkiezing. Maar toen liepen er ook twaalf mensen rond in plaats van de huidige zes. Ook werd toen de eerste stap overgeslagen. Gelijk vanuit de stapel op de grond werden stembiljetten geordend per lijstnummer. Gevoelsmatig ging het nu beter, het was overzichtelijker en ook de huidige voorzitter had duidelijk een wat strakkere lijn dan de voorzitster van de gemeenteraadsverkiezingen.

De volgende stap was om per lijst te gaan tellen hoeveel stemmen er waren uitgebracht. Na een eerste rondje tellen kwamen we uit op slechts 845 stemmen, dat was dus een behoorlijk verschil. Maar de instructie is dat er per lijst geteld moeten worden door twee personen. Alleen als de tweede op een ander getal zou uitkomen, dan moest een derde nog een keer tellen. Gelukkig kwam de tweede telling bij drie partijen op een ander getal en bij de derde telling ook, dus toen zaten we al gauw op 850 stemmen, nog maar eentje verschil.

De voorzitter was ook goed streng in de leer bij het beoordelen of een stem wel geldig was of niet. Er was een stembiljet waarbij nummer 3 van lijst 17 in eerste instantie was rood gemaakt. Daar was weer een groot kruis doorheen gezet. Vooraan bij lijst 17 was bovendien in grote letters ‘niet’ bijgeschreven. En bij nummer 1 van lijst 18 was het vakje vervolgens gewoon netjes rood gemaakt. In mijn beleving was de intentie van deze kiezer duidelijk. Deze wilde niet op nummer 3 van lijst 17 stemmen, maar op nummer 1 van lijst 18. Maar de voorzitter was onverbiddelijk. Dit was een ongeldige stem. Bij de gemeenteraadsverkiezingen had de voorzitter wat meer inlevingsvermogen. Daar werd een stem goedgekeurd waarbij een naam was roodgekleurd en niet het vakje voor de desbetreffende naam.

Ondanks die ene stem verschil zijn we toch overgegaan naar de volgende fase van het stemmen tellen. Dat houdt in om per lijst de stembiljetten op volgorde te leggen en vervolgens te noteren hoeveel stemmen elke individuele kandidaat heeft gekregen. Het totaal van deze stemmen moet natuurlijk dan weer aansluiten met het totaal van de partij. Gelukkig kwam bij deze telling alsnog dat ene verschil tevoorschijn. Zodoende kwamen we gelukkig toch uit op het goede aantal stemmen van 851.

Het proces-verbaal kon worden opgemaakt door de voorzitter. Alle stembureauleden moesten het ook ondertekenen. De stembiljetten gingen in zakken en werden in de stembus gedeponeerd. Het proces-verbaal en ander ondersteunende stukken gingen terug in een tas. De voorzitter had als laatste taak om deze tas terug te brengen naar de verzamelplek van de gemeente Utrecht. Inmiddels was het bijna twaalf uur geworden. Al met al was het toch nog flink laat geworden. Het tellen van de stemmen had bijna drie uur in beslag genomen.

De verzamelplek voor het inleveren van de spullen was bij Dienst Burgerzaken. Daar zou ook nog een borrel plaatsvinden voor alle medewerkers. Ik ben dan even meegefietst met de voorzitter om dat mee te maken. Er was inderdaad een borrel en de burgemeester liep er ook rond, maar het was toch niet een heel sprankelende belevenis, zeker in vergelijking met de gemeenteraadsverkiezingen. Dat komt natuurlijk door de entourage. Bij de Dienst Burgerzaken was de borrel gewoon op de plek waar normaal de paspoorten worden uitgegeven. En dat ziet er toch wat anders uit dan het gemeentehuis. Daarnaast speelt natuurlijk mee dat er geen uitslagen bekend gemaakt konden worden. Dat neemt natuurlijk heel wat spanning weg. Na een uurtje was het ook mooi geweest en werd het tijd om naar huis te gaan.

De dagen tussen de verkiezingen en het moment van de officiële bekendmaking zondagavond laat zijn intussen al lang verstreken. Mijn geheimhoudingsplicht zit er allang op. Hier is dus de uitslag van stembureau 110. Ter vergelijking heb ik de percentages van de gehele e wijk en de gehele stad Utrecht toegevoegd.

lijst	partij	aantal	percentage		percentage		percentage
			110		Zuid		Utrecht
1	CDA	72	8,5%		5,6%		7,0%
2	PVV	64	7,6%		6,3%		7,1%
3	Partij van de Arbeid	103	12,2%		12,3%		11,4%
4	VVD	48	5,7%		5,7%		10,0%
5	D66	206	24,4%		23,6%		26,4%
6	GroenLinks	181	21,4%		23,0%		18,7%
7	SP	81	9,6%		10,6%		7,5%
8	ChristenUnie-SGP	28	3,3%		3,6%		3,4%
9	Artikel50	4	0,5%		0,4%		0,5%
10	IQ, de Rechten-Plichten-Partij	0	0,0%		0,0%		0,0%
11	Piratenpartij	8	0,9%		1,6%		1,5%
12	50PLUS	16	1,9%		1,2%		1,2%
13	De Groenen	1	0,1%		0,4%		0,3%
14	Anti EU(ro) Partij	0	0,0%		0,1%		0,1%
15	Liberaal Democratische Partij	0	0,0%		0,1%		0,2%
16	JEZUS LEEFT	0	0,0%		0,1%		0,1%
17	ikkiesvooreerlijk.nu	2	0,2%		0,2%		0,2%
18	Partij voor de Dieren	31	3,7%		5,1%		4,5%
19	Aandacht en Eenvoud	0	0,0%		0,0%		0,0%
	ongeldig	2
	blanco	4
		851	100,0%		99,9%		100,1%

Uit deze uitslag blijkt dat de stemming in stembureau 110 nauwelijks afwijkt van de stemming in de wijk en in de stad. Het aantal stemgerechtigden in de wijk was 1.590 en dat betekent dus een mooie opkomst van 53,5 %. Dat is toch wel veel hoger dan de rest van de wijk en de rest van de stad.

Heel erg jammer is het dat er geen echte verkiezingskoorts was na afloop van het stemmen. Het is veel leuker als de stemmen uit het gehele land langzaam binnenkomen in de loop van de avond. Op deze manier bleef het een beetje een tamme bedoening. Ik pleit ervoor om de volgende keer gewoon direct na afloop van het stemmen de uitslag bekend te maken. Ik kan me niet voorstellen dat een kiezer in Italië anders zou gaan stemmen als hij weet heeft van de uitslag in Nederland. Bovendien hebben de exitpolls vlak na 21.00 uur de uitslag toch al gepubliceerd en die bleken uiteindelijk er niet zo veel naast te zitten. Of moeten we bij de volgende verkiezingen gewoon op zondag gaan stemmen, net zoals de meeste andere Europese landen? Dat lijkt me ook wel een goed idee, dat is weer eens een keer wat anders!