M23

Hoe zit het nu met M23? Wordt deze rebellenorganisatie nu gesteund door Rwanda of niet? Hoe kun je er nu achter komen hoe het werkelijk in elkaar zit? Wie spreekt de waarheid? Of is de waarheid een te moeilijk begrip voor deze kwestie.  

M23 is de afkorting van ‘Mouvement du 23-Mars’. De beweging van 23 maart verwijst naar de datum van 23 maart 2009, de dag dat de CNDP (Congrès National pour la Défense du Peuple) een verdrag heeft ondertekend met de regering van de Democratische Republiek Congo (DRC).  

De CNDP was een rebellenleger dat actief was in het oosten van de DRC vocht tegen het Congolese leger en tegen de FDLR (Forces Démocratiques de Libération du Rwanda), dat is de rebellenorganisatie van de Hutu’s uit Rwanda, gelieerd aan het genocidaire regiem van 1994, en die na de genocide zijn gevlucht naar het land dat toen nog Zaire heette. De CNDP stond onder leiding van Laurent Nkunda, een Tutsi uit de DRC. Nkunda is geen lekkere jongen en is beschuldigd van oorlogsmisdaden. Op 22 januari 2009 is hij gearresteerd door de regering in Rwanda. In een deal tussen de DRC en Rwanda is dat geregeld. Nkunda schijnt nog steeds gevangen te zitten in afwachting van zijn proces. 

Vlak voor de arrestatie van Nkunda is de leiding van de CNDP in handen gekomen van Bosco Ntaganda, een Tutsi uit Rwanda. De arrestatie van Nkunda en de overname door Ntaganda staan niet helemaal los van elkaar. Ntaganda is ook geen lekkere jongen, want ook hij wordt gezocht voor oorlogsmisdaden. Maar dat belette hem niet om de koers van de CNDP te verzetten. Voortaan zou het samen met het Congolese leger ten strijde trekken tegen de FDLR en ook Rwanda steunde deze nieuwe koers. De samenwerking werd dusdanig geïntensifieerd dat op 23 maart 2009 een verdrag werd ondertekend dat de CNDP een onderdeel werd van het Congolese leger. 

Iedereen blij, een vredesverdrag tussen de regering van de DRC en een belangrijk rebellenleger in het oosten van het land. Het leek zo mooi, Maar de praktijk is natuurlijk veel weerbarstiger. Een rebellenleger integreren in een regulier leger dat gaat zo maar niet. Dan kan dus ook niet goed gaan, toch heeft het nog ruim drie jaar geduurd. 

Maar in april 2012 was het voorbij. Zo’n 300 soldaten, voornamelijk oorspronkelijk van de CNDP, waren het zat, gingen het reguliere leger weer uit en begonnen een nieuwe rebellengroepering genaamd M23. Ntaganda werd van stal gehaald en is nu de leider van deze groep. M23 bivakkeert in het oosten van de DRC ten noorden van Goma, in het gebied op de grens tussen de DRC, Rwanda en Uganda. 

Wat wil deze M23? Officieel hebben ze natuurlijk een heleboel mooie eisen. Om te beginnen dat het vredesverdrag van 23 maart 2009 daadwerkelijk wordt uitgevoerd. En daarnaast nog allerlei mooie zaken zoals democratie en mensenrechten. In werkelijkheid willen ze gewoon een eigen stukje land waar ze kunnen doen en laten wat ze willen. In november 2012 hebben ze voor een paar dagen Goma even ingenomen, zonder ook maar tegengewerkt te worden door het Congolese leger of door de troepen van de Verenigde Naties, alleen maar om even te laten zien waartoe ze in staat zijn. Het Congolese leger is natuurlijk een zooitje en de troepen van de Verenigde Naties mogen alleen toekijken. 

M23 is een ordinaire rebellenbeweging dat dood en verderf zaait in het oosten van de DRC. Wat te doen om dit groepje te stoppen? De beschuldiging is nu dat Rwanda de M23 ondersteund met geld en materieel. Alleen Rwanda ontkent in hevige mate dat ze er iets mee te maken heeft.  

Wat zou het belang van Rwanda kunnen zijn om M23 te steunen? Allereerst misschien de meest legitieme, namelijk de strijd tegen de FDLR. De FDLR is weliswaar niet enorm sterk, het lijkt me onmogelijk dat ze Rwanda kunnen binnenvallen, maar ze zijn wel irritant voor Rwanda. Vanuit de DRC zorgt de FDLR regelmatig voor speldenprikjes door aanslagen te plegen. Het Congolese leger is te zwak om hier iets tegen te ondernemen en ze heeft er waarschijnlijk ook niet zo veel zin in. M23 trekt wel ten strijde tegen de FDLR en men zegt dat Rwanda soms haar eigen militairen levert om hen daarbij te ondersteunen. 

De andere redenen zijn veel minder legitiem. Zodra M23 zijn gang gaat zal de DRC altijd een zwakke staat blijven. En zolang dat het geval is, kan Rwanda natuurlijk opereren als een sterkte staat in de regio. M23 moet in de ogen van Rwanda ook niet te sterk worden, want dat kan ervoor zorgen dat er tegenkrachten komen. Dat kun dus een reden zijn om M23 te steunen tot het punt dat ze lastig zijn voor de DRC. 

Het oosten van de DRC zit vol met natuurlijke grondstoffen. Men beweert dat deze grondstoffen massaal door Rwandese maatschappijen uit de grond worden gehaald om vervolgens verhandeld te worden over de gehele wereld. Dat kan doorgaan net zo lang het Congolese leger niet in staat is om hier tegen op te treden. Zolang M23 of aanverwante groeperingen onrust veroorzaken, is het gemakkelijker voor Rwanda om door te gaan met haar activiteiten. 

De DRC is een enorm land. Een stad als Goma in het oosten is meer dan 1.500 kilometer verwijderd van de hoofdstad Kinshasa. Per weg is er helemaal geen verbinding. Dat kan alleen met het vliegtuig, of het heel veel moeite over de rivier de Congo. Voor Goma is Kigali in Rwanda of Kampala in Uganda veel dichterbij. De mensen die in het oosten wonen zijn heel anders dan die in het westen wonen. Er zijn geruchten dat de beid Kivu provincies in het oosten van het land zich wel willen afscheiden van de DRC. M23 kan hieraan natuurlijk een bijdrage leveren. Officieel zal Rwanda dat niet bevestigen, maar een nieuwe staat met een hoog Tutsi-gehalte als westelijke buurman zouden ze vast niet erg vinden. 

Al met al genoeg redenen om M23 een beetje te steunen, maar al met al nog meer redenen om dat natuurlijk niet toe te geven. En of ze het werkelijk doen, dat is nooit met zekerheid te zeggen. De rapporten van de ‘Group of Experts on the Democratic Republic of the Congo’ zeggen dat Rwanda wel deze steun geeft. Rwanda beweert dat deze groep bevooroordeeld is. Wat is nu de waarheid?