Uitgezonden worden door VSO, heeft dat zin?

Voor mijn verblijf in Rwanda ben ik uitgezonden door VSO. Deze afkorting staat voor Voluntary Services Overseas. Onder de werktitel ‘Sharing skills, changing lives’ heeft VSO als doel om westerse deskundigen naar onderontwikkelde landen te brengen, zodat ze daar hun kennis kennen overdragen.

Dit zegt de website: “VSO is een internationale ontwikkelingsorganisatie die door duurzame kennisuitwisseling werkt aan een rechtvaardiger wereld zonder armoede. Op aanvraag van lokale organisaties in Afrika en Azië zenden wij vakdeskundigen uit die hun kennis en ervaring daar delen. Lokale organisaties kunnen daardoor hun werk effectiever doen.”

En dit ook: “Als vakdeskundige zorg je voor het delen van kennis en ervaring met lokale organisaties in ontwikkelingslanden. Je krijgt een: gedegen training en voorbereiding, tijdelijk dienstverband met de lokale organisatie, een lokaal gebruikelijk salaris, onvergetelijke ervaring.”

Ik ben inmiddels al weer ruim een jaar terug, en dat geeft reden om mijn ervaringen proberen te rangschikken voor een algehele evaluatie.

In 2009 heb ik ruim twee maanden in Cambodja gewerkt en dat was mij zeer goed bevallen. Dat was dus een reden om eens om me heen te kijken of ik nogmaals op zo’n dergelijk avontuur kon gaan. Al gauw kwam ik uit bij VSO en heb me daar ingeschreven. Dan begint het met een zogeheten assessmentdag. Dat is een dag waar je met allerlei andere kandidaten via spelvorm wordt getest of je wel geschikt bent om uitgezonden te worden. Dat was 7 augustus 2009. Naar aanleiding hiervan kreeg ik een mooi rapport in handen met als conclusie dat ik door mocht gaan voor de volgende ronde.

De volgende ronde bestaat uit twee trainingsweekenden met de prachtige afkortingen P2V en SKWID, die respectievelijk staan voor ‘Preparing to volunteer’ en ‘Skills for working in development’. Een opmaat voor een wereld vol afkortingen! Beide weekenden vonden plaats in De Kleine Aarde te Boxtel, inmiddels ter zielen, maar toen nog in de laatste maanden voor haar onverbiddelijke einde. De Kleine Aarde was een veelbelovend initiatief, maar in de uitvoering miste er iets. Toch waren het hele leuke en interessante weekenden, met veel informatie en meer rollenspel om je in te leven in de situatie die eraan zat te komen.

In de tussentijd had VSO al twee voorstellen naar mij toegezonden om te kijken of ik erin was geïnteresseerd. De eerste was in Zambia en de tweede in Uganda. Die heb ik beiden afgewezen. De eerste omdat deze te vroeg kwam en de tweede omdat het een werkplek betrof die ver weg was van de bewoonde wereld. Ik wilde in ieder geval een plaatsing in een hoofdstad of tenminste een grote stad, zodat het mogelijk zou zijn voor Wilma en Marte om mij gemakkelijk te bezoeken en er ook nog een aangenaam verblijf te kunnen hebben. Beide waren ook voor 24 maanden en dat leek mij ook aan de lange kant.

Maar toen kwam het aanbod om in Rwanda te gaan werken. Dat leek ideaal. Het was in de hoofdstad, dus met genoeg faciliteiten, ook voor Wilma en Marte. Verder was het ook maar voor een jaar, dat leek me ook beter, temeer omdat het precies het jaar is dat Marte wel naar school zou gaan, maar nog niet verplicht. Dat gaf dus alle ruimte voor haar om mij in Rwanda te gaan bezoeken. En de baan leek ook interessant. 

Dus heb ik gesolliciteerd voor de functie van ‘Finance and Accounting Advisor’ bij het RNDSC (Rwandan National Decade Steering Committee), maar dat niet alleen, ik zou ook nog adviseur worden bij zeven andere organisaties op het gebied van de behartiging van belangen voor gehandicapten. De helft van mijn tijd zou zijn bij RNDSC, de andere helft bij de andere organisaties. Dat leek dus een goed gevulde portefeuille. Volgens de omschrijving voor mijn werk was het doe om bij de verschillende organisaties een adequaat financieel systeem in werking te laten zijn met goede administratieve procedures. Tevens zouden ze in staat zouden moeten zijn om budgeten te maken en financiële rapportages van voldoende kwalitatief niveau.

Met als resultaat dat ik op 15 januari 2011 in het vliegtuig ben gestapt met eindbestemming Kigali, om daar een jaar te gaan leven en werken.

In de praktijk heb de meeste van mijn tijd doorgebracht op het kantoor van RNDSC, veel meer dan de beoogde 50 %. Verder heb ik me in de praktijk bij RNDSC zeker niet alleen bezig gehouden met financiële en administratieve zaken, uiteindelijk ben ik aanraking gekomen met algemeen beleid op het gebied van belangenbehartiging. Dit komt enerzijds doordat ik samen opgetrokken ben met Nicole, die tegelijkertijd met mij bij RNDSC zat als ‘Management and Advocacy Coach’. Samen met Bruno, onze baas bij RNDSC, zijn we bijvoorbeeld actief geweest bij de behandeling van het rapport dat de regering van Rwanda zou moeten uitbrengen over de CRPD (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) aan de Verenigde Naties. Bij dit algehele beleid lag duidelijk veel meer de belangstelling van Bruno.

Gedurende mijn plaatsing bij RNDSC werd me gaandeweg wel duidelijk dat men niet zo veel belangstelling voor het onderwerp financiën had. Op een gegeven moment krijg je het dan ook over de verwachtingen die men had omtrent mijn komst. In de allereerste plaats had men verwacht dat ik met financiële software zou komen, waarschijnlijk met het idee dat het dan allemaal vanzelf zou gaan. Dat van de software kwam regelmatig terug, en het moge duidelijk zijn dat nooit de bedoeling is geweest. Daarnaast is de organisatie nog zo klein, dat financiële software echt onnodig is, het gaat net zo gemakkelijk in Excel. Toen duidelijk werd dat ik niet met financiële software zou komen, kreeg ik de indruk dat mijn plaatsing bij RNDSC er steeds minder begon toe te doen.

Als ik een beetje doorvroeg over aanvullende wensen, dan gaf men als antwoord het bijbrengen van vaardigheden (‘skills’), zonder daarbij een idee te hebben welke dit dan zouden moeten zijn. Bijkomend probleem daarbij was dat ik dat wel geprobeerd heb, maar dat ik niet het gevoel heb gehad dat men daar erg open voor heeft gestaan. Toen ik op een gegeven moment voorstellen heb gedaan om een betere verantwoording richting donoren te doen, was Bruno daarvan niet gecharmeerd. Mogelijk heb ik het ook niet op een juiste manier gebracht, in ieder geval is het zeker niet in goede aarde gevallen.

Ik heb mijn vraagtekens bij een uitgangspunt van mijn plaatsing. Dat zou zijn op aanvraag van een lokale organisatie. Is die er wel werkelijk geweest? Natuurlijk is die er formeel wel geweest, maar in hoeverre is dat niet voorgebakken door VSO Rwanda. Daar had men misschien zoiets van dat wel eens handig zou zijn en vervolgens heeft men RNDSC gevraagd of zij er behoefte aan had. Dan zegt men natuurlijk geen nee, zeker niet in Afrika. In mijn gedachten speelt ook nog mee dat VSO Rwanda ook gewoon een bedrijf is. Hoe meer plaatsingen, hoe succesvoller! Pas op het eind van mijn plaatsing heb ik uitgevonden dat mijn plaatsing (geheel of gedeeltelijk) gefinancierd is door SHIA (Solidarity, Human Rights, Inclusion and Accessibility), de Zweedse organisatie voor belangenbehartiging. Misschien is de vraag wel van deze organisatie gekomen?

Bij een tweede uitgangspunt van uitzending heb ik ook mijn twijfels. Heb ik wel echt een tijdelijk dienstverband gehad bij RNDSC? Ik heb wel een lokaal salaris ontvangen, maar dat is gedurende het gehele jaar uitbetaald door VSO. Dus voor mijn gevoel ben ik in dienst geweest bij VSO en vervolgens gestationeerd bij RNDSC. In mijn beleving had ik een lokaal salaris van de organisatie waar ik kwam te werken moeten ontvangen. Doordat dit niet het geval was, was er ook onvoldoende toewijding van de kant van RNDSC voor mijn aanwezigheid. Ik was er wel, maar hoorde ik er wel bij? Werd ik zonder die toewijding niet meer dan een passant? Het probleem was dat RNDSC geen geld had om mij te betalen, zelfs niet gedeeltelijk. Alle lopende zaken werden gewoon gefinancierd door VSO. Eigenlijk kon de organisatie niet voortbestaan zonder de steun van VSO.

Wat betreft de andere organisaties. Bij twee ervan, NUDOR en RNUD, ben ik regelmatig over de vloer geweest en heb daar onder ander op het gebied van financiën een bijdrage kunnen leveren. Bij een paar anderen ben ik wel eens binnen geweest en heb er ook wel iets gedaan, maar dat was wel mondjesmaat. Bij een tweetal organisaties ben ik nooit contact geweest gedurende het jaar. Ik heb wel pogingen ondernomen, weliswaar niet tot het uiterste, maar dat heeft tot niets geleid. Waarschijnlijk was er geen behoefte aan advies op het gebied van financiën. Misschien was acht te bedienen organisaties ook wel een beetje te veel van het goede geweest, dus dat twee er helemaal geen behoefte aan hadden ook helemaal niet erg. Maar ook hier heb ik vraagtekens of deze acht lokale organisaties wel gevraagd is naar een vakdeskundige zoals ik.

Door het ontbreken van de vraag van de lokale organisaties en het ontbreken van de toewijding, ook in financiële zin, was mijn plaatsing niet zo succesvol als deze had kunnen zijn. Mijn doelstellingen zijn bij lange niet gehaald bij de acht organisaties waarvoor ik aan de slag ben geweest. Daarentegen ben ik veel actiever geweest op beleidsmatig niveau, wat in het geheel niet vermeld stond bij mijn te bereiken doelen.

Sommige plaatsingen door VSO hebben heel veel succes, dat is denk ik dus niet van toepassing. Er zijn ook veel plaatsingen die op een totale mislukking zijn uitgelopen. Dat gevoel heb ik ook zeker niet. Bijna alle plaatsingen zijn anders dan dat ze op voorhad op papier zijn gezet. Dat is ook zeker op mij van toepassing, ik sluit me hierbij dan ook aan bij de meerderheid.

Bereikt VSO haar doelstellingen? Soms wel, soms niet en soms gedeeltelijk. En vaak wordt er iets heel anders bereikt dan oorspronkelijk de bedoeling is. Het is wel zaak om heel duidelijk vast te stellen dat er inderdaad een vraag is van een lokale organisatie. Misschien kan er op dat punt nog winst worden gemaakt.

Wat in ieder geval wel is uitgekomen is dat het een onvergetelijker ervaring is geweest. Dat kan ik van harte onderschrijven!