Umuganda

Vrijdagavond om negen uur ‘s avonds. De bel! We verwachten echt niemand bij de poort van ons huis, zeker niet op dit tijdstip. Wie kan dat toch zijn? Toch maar even kijken. Ik zie dat er een klein briefje onder poort is doorgeschoven, en maak het deurtje in de poort open. Een jongeman staat voor de deur, hij doet een pas terug, ik denk dat hij een beetje schrikt omdat hij geen blanke had verwacht. Hij mompelt iets van Umuganda en dat zie ik ook op het briefje staan.

Elke laatste zaterdag van de maand is het Umuganda. Dan wordt van iedereen verwacht om een steentje bij te dragen aan de maatschappij door het uitvoeren van gemeenschapswerk. Dat kan het schoonmaken van een park zijn, het bouwen van weg of een school, of elk ander werk dat nuttig kan zijn voor de gemeenschap. Alle winkels zijn dicht, er hoort geen verkeer op straat te zijn, iedereen hoort mee te doen aan Umuganda. Naast het nuttige werk dat gedaan wordt zorgt het natuurlijk ook voor gemeenschapszin. En dat kan nooit verkeerd zijn in een land met een geschiedenis als Rwanda. Ik zie positieve kanten aan de Umuganda.

Van buitenlanders wordt niet verwacht dat ze meedoen, maar het mag wel. Ik vraag of wij om acht uur ‘s ochtends verwacht worden en dat bevestigd hij. En ik vraag waar we verwacht worden en zie op het briefje staan Centre de Sante, dus dat is ook als snel duidelijk. We nemen afscheid, en ik zie aan zijn houding dat hij niet verwacht dat wij op komen dagen. Op dat moment ben ik nog van plan om het tegendeel te bewijzen. Ik maak een nadere studie van het briefje. Ons district heet Gasabo, onze sector Kimironko, onze cel Bibare en onze Umudugudu Inyamibwa. Verder nog iets met 5.000 Frw (Rwandese francs). Ik vermoed dat dat betekent dat dit de boete is als je niet op komt dagen en dat blijkt te kloppen.

De volgende dag is het toch al heel vroeg acht uur en het gaat dus niet lukken om daar op tijd te zijn. Mischien is het beter om maar mee te doen aan een volgende laatste zaterdag van de maand. Vanuit onze tuin hebben wij een prachtig uitzicht over de vallei en in de verte kunnen wij dan ook goed zien dat in een groot park een heleboel mensen verzameld zijn. Die zijn dus dat park aan het schoonmaken. De verrekijker wordt buurtelings gebruikt voor het volgen van de ontwikkelingen van de Umuganda en van de verschillende vogels in onze tuin.

Marte heeft intussen een nieuwe hobby ontdekt, namelijk het klimmen in een boom. Ze gaat al zo hoog dat wij haar niet kunnen zien. Daar is ze me maar wat trots op, want elke keer klimt ze erin en vraagt dan: “Kunnen jullie me zien?” en daar moeten wij dan natuurlijk nee op antwoorden. Op enig moment komt ze enthousiast aanrennen: “Papa, er kwam een vogeltje bij mij zitten, zo’n mooie met regenboog kleurtjes en die zij tjilp, tjilp tegen mij.” Dan moet een ‘beautiful sunbird’ zijn geweest, en zo hebben wij een heerlijk rustige ochtend.

 

Op de verschillende wegen zie je wel veel minder verkeer, maar toch rijden er wel busjes, auto’s en motoren. Ook onze benedenburen zijn gewoon thuis met allerlei bezigheid rond het huis. Dus niet iedereen doet mee aan Umuganda. Hoe zit dat nu met het verplichtende karakter? Volgende keer ook maar eens de straat op gaan om te kijken of alle winkels ook dicht zijn. Al zeggen sommigen dat als je niet meedoet aan Umuganda, dat het dan beter is om gewoon binnen te blijven.

Zo tegen half elf houdt men op met werken en verzamelt men zich in groepen. In het park zie ik drie groepen van elk zo’n 50 personen en verderop is er nog een groep. Deze groepen blijven nog lang bijeen. Wat zou daar besproken worden? Het laatste partijstandpunt? Zou iemand een toespraak houden? Zou er een flinke discussie gevoerd worden? Ik ben wel heel benieuwd wat daar gebeurt. Mijn vermoeden is dat het flinke saaie kost is, het verplicht luisteren naar overheidsfunctionarissen, en dan kan geen pretje zijn. Zo rond twaalven lossen de groepen zich op. Het gewone leven kan weer verder gaan.

Umuganda, het heeft goede kanten zoals gemeenschapszin, maar ook weer mindere, zoals het verplichtende karakter en de mogelijke indoctrinatie die er plaatsvindt. Ik ga er nog even over nadenken wat ik er werkelijk van vind.