Hate radio

Op een donderdag kreeg ik om zes uur een sms van Cor. Of ik zin had om naar een toneelstuk te gaan. Het toneelstuk zou gaan over het radiostation dat tijdens en in aanloop naar de genocide een kwalijke rol heeft gespeeld door op te roepen om de Tutsi’s uit te roeien. Het toneelstuk zou worden opgevoerd in het Genocide Memorial Centre en zou al om zeven uur beginnen. In Kigali heb je niet zo veel toneel, dus als de kans zich voordoet dan moet je die maar grijpen. Gauw een taxi-moto geregeld, om er zodoende nog op tijd te kunnen zijn.

Toen we aankwamen op de plaats van bestemming was het al iets na zevenen en was het dus al begonnen. We kwamen terecht in een volle zaal met ongeveer vijftig mensen die zaten te luisteren naar een tiental, dat voor hen zaten. De voertaal was voornamelijk Frans, maar ook wel Engels. Het was een beetje vervreemdend. Was dit het toneelstuk? In de loop van de tijd werd het duidelijk. Hier was nu gelegenheid gegeven om vragen te stellen over het toneelstuk. Vanwege het gevoelige karakter van het toneelstuk hier in Rwanda. Ook werd gaandeweg de avond dat er die avond geen toneelstuk zou zijn. Alleen dit vraag- en antwoordspel tussen publiek en artiesten. De artiesten hadden echter nog niet opgetreden.

De naam van het stuk is: ‘Hate radio’ en is bedacht in Duitsland door ‘The International Institute of Political Murder’ uit Berlijn. Er werd uitgelegd dat het over de gehele wereld al was opgevoerd om nu uiteindelijk zijn opvoering te zien in het land waar het allemaal heeft plaatsgevonden. De volgende dag zou het daadwerkelijk worden opgevoerd. En wel op een heel bijzondere plek, namelijk op de plek waar het radiostation zich bevond ten tijde van de genocide in 1994.

In het centrum van Kigali staat een onopvallend kantoorgebouw, nu bezet door een firma in kantoorartikelen, met boven op het dak een enorme antenne. Dat schijnt nog de antenne van het beruchte radiostation in kwestie Radio-Television Libre de Milles Collines (RTLM) te zijn. Op de eerste verdieping was een studio ingericht en door de ramen heen konden wij de spelers zien. De toeschouwers kregen buiten een klein radiootje met een koptelefoon en zo konden we alles horen wat er gezegd werd in het toneelstuk.

 

Het geheel was het beste te zien aan de overkant van de straat, vlak bij een opstapplek voor bussen. Tegen de muur zaten daar allerlei mensen met een radio en koptelefoon te kijken en luisteren naar het toneelstuk. We kregen heel veel verbaasde blikken van argeloze buspassagiers en andere voorbijgangers. Op de radio klonk: “Rape me” van Nirvana. De teksten waren voornamelijk in het Frans, dus was het niet altijd goed te volgen. Maar de sfeer van de uitzendingen werd op deze manier wel degelijk goed overgebracht.

 

De stukken tekst werden afgelost door muziek van verschillende inslag. Er was meer traditionele muziek, waarschijnlijk van Simon Bikindi, de bekende Rwandese zanger die tot vijftien jaar cel veroordeeld is wegens het aanzetten tot genocide door middel van zijn opruiende liedjes. Maar ook moderne westerse muziek zoals Real 2 Real met de opgewekte kraker ‘I like to move it’. In de verkeerde context kan dit liedje opeens ook een heel ander karakter krijgen.

Er lopen mensen voorbij die ons zien omhoog kijken naar waar het toneelstuk wordt opgevoerd. Wat zullen deze mensen denken, zeker als ze van een leeftijd zijn dat ze het in 1994 hebben meegemaakt. Hoe vreemd is het te moeten constateren dat zeventien jaar na dato er weer radio-uitzendingen gemaakt worden vanuit deze plek. Zorgt dat voor woede, of schaamte, of laat het onverschillig?

 De sportuitslagen worden voorgelezen. Op het wereldkampioenschap voetbal verslaat Duitsland België met 3-2. De proloog van de Tour de France wordt gewonnen door Chris Boardman. Dit zijn uitslagen van 2 juli 1994, echt een paar dagen voordat Kigali werd ingenomen door de RPF. Zouden ze dan echt zijn doorgegaan tot het bittere einde? 

 

Het riekt ook wel naar heel erg vooruitstrevend theater, in een land waar bijna helemaal geen theater is te zien. Theater op locatie is in ons land al bijzonder, laat staan hier. Het publiek is ook niet groter dan 50 bezoekers, waarvan zeker een kwart muzungo. Dan is het plotseling afgelopen. Op een rustige manier wordt het toneelstuk beëindigd door Joe Dassin met “Le dernier slow”.

Na afloop bestaat er wederom de gelegenheid om van gedachten te wisselen met de spelers, de regisseur en anderen die betrokken zijn bij het toneelstuk. Wederom veelal in het Frans en soms in het Engels. Door het aanwezige Rwandese publiek wordt in ieder geval lovend gesproken over deze productie. Zij zijn blij dat er eindelijk ruimte is om op een andere manier om te gaan met de geschiedenis.