bertinafrika: Showproces of niet in de zaak Ingabire

Is het proces tegen Victoire Ingabire een echt proces of meer een showproces? Dit is de vraag, waarop het antwoord nog niet gegeven kan worden.

Ik had nog wat verloren uurtjes dus ik vond het op 19 oktober weer eens tijd om een bezoekje te brengen aan de rechtbank. Ik was er om een uur of tien. Buiten stonden dit keer beduidend minder mensen te luisteren. Er waren er niet meer dan tien. Ook binnen was er nog plek om te gaan zitten. Dat heb ik dan ook maar gedaan. Ik was de enige muzungo in de zaal. Ik kon niet zien dat er een vertegenwoordiger van de Nederlandse ambassade was. Het lijkt erop dat de belangstelling voor het proces wat aan het afnemen is.

Voor in de zaal staat een katheder en er achter staan Ingabire en haar twee advocaten. Ingabire in haar roze jurk. De advocaten in hun zwarte uniform. De vier medeverdachten zitten vooraan in de zaal. Hun advocaten zijn niet meer te bekennen. In tegenstelling tot vorige keer is er ook geen politie meer te bekennen in de zaal. Buiten natuurlijk nog wel. Ik krijg de indruk dat de beveiliging minder streng is als de voorgaande keer.

Net als ik binnenkom gaan ze beginnen met het afspelen van een video. Het is de nieuwjaarsboodschap voor 2008 uitgesproken door Victoire Ingabire en bedoeld voor haar partijgenoten. Ik zie haar zitten op een bank met lederen bekleding. Ik stel me zo voor dat dit op een koude decemberdag in 2007 is opgenomen, ergens in een woning in Nederland.

Na elke zin wordt de video gestopt en wordt deze door de vertaler in het Engels vertaald. In mijn ogen is het niet eens zo’n spannende boodschap. Het is allemaal niet zo positief over de regering van Paul Kagame, maar dat mag je natuurlijk verwachten van iemand van een oppositiepartij. Ik probeer het goed mogelijk te volgen, maar dat is best moeilijk, want het blijft natuurlijk een vertaling. Er worden misstanden aan de kaak gesteld, maar er wordt nergens opgeroepen tot gewapend geweld. Al eindigt ze de boodschap wel met de hoop dat de RPF aan het eind van 2008 niet meer aan de macht zal zijn. Hoe ze dat dan voor elkaar zouden moeten krijgen wordt niet duidelijk gemaakt.

Deze nieuwjaarsboodschap is door de aanklagers ingebracht als zijnde bewijs voor de tenlastelegging van de misdaden ‘divisonism’ en ‘genocide ideology’. Verschillende zinnen zijn uit deze boodschap gehaald, onder het fileermes gelegd en vervolgens ingebracht als zijnde een misdrijf. Wel idioot om te bedenken dat een misschien vluchtig in elkaar gezette nieuwjaarsboodschap zo veel jaren later zo belangrijk kan worden.

Ik zou nu verwachten dat de aanklagers hun taak zouden opvatten en Ingabire zouden ondervragen over de speech. Het zijn echter niet de aanklagers die dat doen, maar de rechters. Zij ondervragen Ingabire. De taak van de aanklagers lijkt er al op te zitten. Zij zitten er een beetje als overbodige ballast bij. Het zijn er inmiddels ook drie in plaats van twee. Zij zitten een beetje lui achterover te hangen in hun stoel. Eén van hen zit gedurende de zitting regelmatig met een pen luid en duidelijk op zijn kale hoofd te tikken.

Het zijn dus de rechters die de ondervraging doen. Het college van rechters bestaat uit twee vrouwen en een man. De hoofdrechter is een vrouw met de naam Alice Rulisa. Ik heb de man niet gehoord. Hij zat de meeste tijd een beetje schaapachtig voor zich uit te kijken. De dames laten wel van zich horen. En dat doen ze ook behoorlijk fanatiek. Vooral Alice kijkt fel uit haar ogen als ze Ingabire ondervraagt. De andere vrouwelijke rechter klinkt meer een beetje verveeld en uit de hoogte als ze een vraag stelt.

De eerste zin die onder het fileermes vandaan is gekomen wordt onder de loep genomen. Staande achter de katheder krijgt Ingabire het woord om uitleg te geven. Ik hoor haar stem nu voor het eerst in het echt. Zij spreekt heel erg snel. De woorden komen rollend over elkaar uit haar mond. Alsof ze haast heeft om haar kant van de zaak toe te lichten. In de eerste plaats is ze van mening dat elke zijn gezien moet worden in zijn context.

De eerste zin is haar bewering dat de regering claimt dat alle Hutu’s moordenaars zijn: “The government says that all Hutu’s are killers’. In haar verweer zegt Ingabire dat de Hutu’s die bekend hebben zijn vrijgelaten en dat de Hutu’s die niet bekend hebben niet zijn vrijgelaten, terwijl er in veel gevallen niet eens een dossier is. Zij is van mening dat de Hutu’s zonder dossier en die niet bekend hebben vrijgelaten hadden moeten worden. Dat er Hutu’s vastzitten alleen omdat ze Hutu’s zijn. Dat is wat ze bedoeld heeft met haar boodschap. Rechter Alice gaat hier tegenin me de opmerking dat op grond van deze bewering alle Hutu’s eigenlijk in de gevangenis zouden moeten zitten. Vervolgens herhalen de twee tegenover elkaar hun standpunten. De tweede vrouwelijke rechter besluit dit onderdeel met de opmerking dat de uitleg die ze nu geeft niet in overeenstemming is met de speech. En dat de rechters in hun eindoordeel nog gaan beslissen of ze deze uitleg als acceptabel zullen beschouwen.

Tijdens de gehele zitting krijg ik de indruk dat Ingabire zich zelf in het nauw laat drukken. Ze gaat niet altijd duidelijk achter haar standpunt staan. Telkens geeft ze aan dat ze er iets anders mee bedoelt. Dat kwam niet zo sterk over. Zij haalt haar oorspronkelijke zin onderuit door te zeggen dat het veel genuanceerder is. Dat geeft dan ruimte voor twijfel bij de rechters.

De tweede zin die wordt behandeld is: “The government is a group a killers led by Paul Kagame”. En dat er een halt toegeroepen moet worden aan de straffeloosheid (impunity) van dat regime dat bestaat uit Tutsi’s uit Uganda. Ingabire zegt dat de regering niet alleen maar uit moordenaars bestaat, maar dat er binnen de regering mensen zijn die verdacht worden van het plegen van misdaden. En deze regering wordt geleid door Paul Kagame. Ook hier gaat ze haar oorspronkelijke standpunt verwateren. Dit geeft dus de rechter de mogelijkheid om te beweren dat haar uitleg niet in overeenstemming is met haar speech.

De volgende zin is “Hutu pupils are excluded from schools”. Hier is haar verklaring dat ze bedoeld dat vooral Hutu’s die beschuldigd worden van ‘genocide ideology’ uitgesloten worden. Ze geeft aan dat 2007 er door de senaat een onderzoek is gepubliceerd waarin staat dat in 26 van de 32 onderzochte scholen studenten zijn verwijderd uit de school. Ingabire zegt dat ze vindt dat als iemand van ‘genocide ideology’ beschuldigd wordt, dan die dan berecht moet worden en niet zo maar zonder beschuldiging van school mag worden verwijderd. De rechters zijn van mening dat ze in haar speech had moeten refereren naar dit document. Ingabire geeft aan dat eind 2007 heel erg duidelijk was, want toen was dat rapport net uit, en dat het onmogelijk om in speech uitgebreid te gaan verwijzen.

Een zin die hiermee verband houdt is de volgende: “Genocide ideology is a pandamic brought by the RPF”. Zij legt uit dat de niet duidelijk is wat er allemaal onder deze term zou kunnen vallen. En dat zeker in 2007 nog niet bekend was wat er mee bedoeld werd, alles zou er onder kunnen vallen. Toentertijd waren er 30 organisaties beschuldigd van ‘genocide ideology’ en als gevolg daarvan was de toekomst van deze organisaties onzeker. Zelfs NGOs en landen werden beschuldigd van deze misdaad. Op dat moment kwam Ian Edwards ook voor eerst aan het woord. Hij vroeg duidelijkheid welke genocide werd bedoeld, betreft het alle genociden of een bepaalde genocide. Hierop ging rechter Alice in dat in de wet staat genocide en niet ‘genocide against the Tutsi’. Deze opmerkingen worden zo over en weer nog een paar keer herhaald. De andere vrouwelijke rechter sloot het geheel af met de opmerking dat de bezorgdheid om de vage bewoordingen niet werd verwoord in de speech.

Dan volgt de zin: “Even a Tutsi who is accused of a genocide crime is called a Hutu”. De rechters wilden weten wie dat waren en waar dat gebeurd was. Ingabire noemt een naam en zegt nog meer namen te weten. Dit laatste zou ze kunnen opzoeken en later kunnen overhandigen aan de rechtbank.

Daarna gaat het over: “The gacaca courts help RPF te get rid of Rwandans”. Ingabire zegt dat ze niet tegen gacaca rechtbanken is, maar dat sommigen hierin worden vervolgd voor niet bestaande zaken, bijvoorbeeld om zo in het bezit van de bezittingen van de vervolgde te kunnen komen. Rechter Anita vraagt of de speech misschien gecodeerd is en of alles wel bedoeld wordt zoals het gezegd wordt. Zij is bezorgd omdat ze moeite hebben om de speech te begrijpen. Dan herhaalt Ingabire haar standpunt. Hierop raakt de rechter geïrriteerd. Bits voegt ze toe dat we hier in de rechtbank zijn en niet in een politiek debat.

De laatste zin die behandeld is: “In Rwanda a small group is in power.” Ingabire licht dit toe door middel van een rapport van de UNDP uit 2007 dat zegt dat 2 % van de bevolking van Rwanda als rijk is te beschouwen en 98 % als arm. En dat het rijke gedeelte van de bevolking bestaat uit overheidsfunctionarissen. Ingabire vindt dat de macht en de rijkdom verdeeld moeten worden over de rest van de bevolking. Dan is het tijd en wordt dit onderwerp niet meer verder uitgediept. De volgende dag zal het proces weer verdergaan.

Ik probeer een en ander op een rij te krijgen. Opmerkelijk om te moeten zien dat de rechters hier feitelijk fungeren als aanklagers. Maar dit schijnt wel de normale procedure te zijn in elke rechtszaak in Rwanda. Verder lijkt ook de rol van de verdediging vrij beperkt. Ian Edwards mag alleen inspringen bij juridische kanten van de zaak. Over de inhoudelijke kant wordt geen inbreng van hem verwacht. Hij schijnt al berispt te zijn dat hij te veel gedaan zou hebben. De verhouding tussen de verdachte en de vrouwelijke rechters is ook gerust als vijandig te bestempelen. Dus op grond hiervan zou je kunnen concluderen dat er toch sprake is van een showproces.

Vreemd om zo’n nieuwjaarstoespraak gemaakt op een bankstel in een Nederlandse huiskamer te gebruiken voor een strafrechtelijk proces in Rwanda. De speech is als bewijs gebruikt om haar te beschuldigen van ‘divisionism’ en ‘genocide ideology’. Vandaag ging het voornamelijk om ‘genocide ideology’. Eerder schijnt het ‘divisionism’ in dezelfde toespraak aan de orde geweest. Het is een politieke toespraak en dan is het logisch dat er wat overdreven wordt. In mijn ogen blijft het onbegrijpelijk om iemand te gaan veroordelen voor een paar uitspraken die mogelijk wat dik aangezet zijn. Maar dat is natuurlijk mijn Nederlandse bril.

Ik ga naar buiten om even wat frisse lucht te halen en loop naar de openbare weg. Even later komt de pick-up van National Prison Service van het terrein afzoeven om de openbare weg op te gaan. In de laadbak zitten de vier medeverdachten in hun roze pakjes. Waarschijnlijk zit Ingabire in de auto, maar ik kan haar niet zien.

bertinafrika

donderdag 20 oktober 2011

Showproces of niet in de zaak Ingabire

Geen opmerkingen:

Een reactie posten